Ngày 20/10/2023, TS. Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng, Viện Chiến lược và chính sách tài chính đã tham dự Hội thảo với chủ đề “Asia Voices: Quan điểm về chính sách thuế 2023” do Viện Nghiên cứu Chính sách thuộc Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore (NUS) tổ chức tại Singapore theo hình thức trực tiếp và trực tuyến. Tham dự Hội thảo có các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu, nhà học thuật, các tổ chức quốc tế và đại diện của một số tập đoàn đa quốc gia có vốn đầu tư tại ASEAN.

TS. Nguyễn Như Quỳnh (phía trên, bên phải), Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính tham dự Hội thảo

Tại Panel 2 về chủ đề “Quan điểm của các nhà hoạch định chính sách trong khu vực về phản ứng với BEPS 2.0”, được điều phối bởi TS. Jay Rosengard (Trường Chính sách công Kennedy, Đại học Harvard, Hoa Kỳ), TS. Nguyễn Như Quỳnh với vai trò là thành viên của Panel cho biết, Việt Nam ủng hộ và chủ động áp dụng quy định thuế tối thiểu toàn cầu (TTTC) từ năm 2024, đồng thời tạo cơ chế thuận lợi để khuyến khích các doanh nghiệp nộp bổ sung thuế tại Việt Nam.

Cơ hội trong việc triển khai thuế TTTC

Chia sẻ tại Hội thảo, TS. Nguyễn Như Quỳnh cho biết, việc triển khai thuế TTTC sẽ mang lại cho Việt Nam những cơ hội mới, cụ thể:

Việc tham gia thuế TTTC góp phần tăng cường hội nhập quốc tế của Việt Nam. Đặc biệt, Việt Nam có cơ hội học hỏi và cải cách hệ thống thuế theo hướng phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế, minh bạch và hiệu quả hơn. Việc tích cực tham gia, thực hiện các công cụ, khuôn khổ pháp lý của OECD sẽ góp phần cải thiện hình ảnh của Việt Nam trong mắt các đối tác, nhà đầu tư nước ngoài.

Đây cũng là cơ hội để Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý về thuế và thúc đẩy sửa đổi chính sách thu hút FDI thế hệ mới, chất lượng cao, bãi bỏ cách tiếp cận ưu đãi thuế trong chiến lược thu hút FDI, tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, giảm gánh nặng thủ tục hành chính, tạo ra môi trường chính sách thu hút đầu tư minh bạch, ít rủi ro hơn; hướng đến trọng tâm là thu hút FDI gắn với kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và bền vững.

Việc áp dụng thuế TTTC góp phần tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng cho các doanh nghiệp, bao gồm cả các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam và các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài, do được đối xử bình đẳng về thuế, giảm thiểu hiện tượng trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Việc áp dụng thuế TTTC mang lại cơ hội tăng nguồn thu NSNN từ phần thu thuế bổ sung cho các quốc gia áp dụng. Hiện nay tại Việt Nam có khoảng 120 tập đoàn nước ngoài đầu tư trực tiếp vào Việt Nam chịu ảnh hưởng của thuế TTTC nếu áp dụng từ năm 2024 (sau khi loại trừ các trường hợp không phải áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu). Dự kiến số thuế bổ sung năm 2024 mà Việt Nam thu được khoảng 600 triệu USD. Với số thu bổ sung này, Việt Nam có thêm nguồn lực ngân sách cho việc cải thiện môi trường đầu tư.

Thách thức khi triển khai thuế TTTC tại Việt Nam

Việt Nam với vị thế là một nước đang phát triển nhận vốn đầu tư nước ngoài (năm 2022, Việt Nam nhận vốn FDI ở mức cao nhất trong 5 năm là 22,4 tỷ USD), nên khi thuế TTTC được triển khai tại các nước và Việt Nam từ 2024 sẽ không tránh khỏi những thách thức.

Thuế TTTC là vấn đề mới và khó đối với các nước khi triển khai; chưa có nhiều kinh nghiệm từ các nước để học hỏi, đặc biệt là các nước đang phát triển và nhận đầu tư, nên Việt Nam sẽ gặp những khó khăn nhất định khi triển khai.

Dự kiến thuế TTTC sẽ tác động đến hoạt động đầu tư tại những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Hiện nay, thuế suất thuế TNDN tại Việt Nam là 20%, cao hơn mức thuế tối thiểu theo quy định của Trụ cột 2 là 15%. Tuy nhiên trong những năm vừa qua, Việt Nam cũng giống như nhiều quốc gia đang phát triển khác, sử dụng các ưu đãi thuế suất để thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt là ưu đãi cho những dự án đầu tư vào các vùng KT-XH khó khăn, các ngành kinh tế cần ưu tiên như phát triển như công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghệ cao... Do đó, thuế TTTC khi được áp dụng sẽ tác động trước hết đến doanh nghiệp FDI về doanh thu, việc làm, đào tạo nguồn nhân lực, quản trị doanh nghiệp, chuyển giao công nghệ - kỹ thuật. Đồng thời ảnh hưởng đến các quyết định của doanh nghiệp trong đầu tư các dự án mới hay quyết định mở rộng đầu tư của nhà đầu tư đang hoạt động. Nhìn chung, việc áp dụng thuế TTTC sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến môi trưởng đầu tư của Việt Nam.

Ngoài ra, việc triển khai thuế TTTC cũng đòi hỏi Việt Nam phải cải cách chính sách thuế TNDN, chính sách thu hút đầu tư và các chính sách liên quan khác, đảm bảo tính minh bạch và phù hợp với hệ thống thuế quốc tế, từ đó phát sinh yêu cầu về nguồn vốn và nguồn nhân lực.

Cần cải thiện môi trường đầu tư

Chia sẻ tại Hội thảo, TS. Nguyễn Như Quỳnh khẳng định, khi áp dụng và triển khai Trụ cột 2, trước hết cần phải tuân thủ các quy tắc của OECD và đảm bảo bình đẳng giữa các quốc gia trong vấn đề về thuế. Để tăng lợi ích và hạn chế các thách thức, quan trọng nhất là các quốc gia ASEAN cần tập trung cải thiện môi trường đầu tư, không dựa vào các ưu đãi về thuế như trước kia, mà tập trung vào các yếu tố về thể chế, công nghệ, nhân lực và hạ tầng.

Thuế TTTC là vấn đề mới và khó, do đó các nước ASEAN nên hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và các giải pháp triển khai áp dụng thuế TTTC tại mỗi quốc gia, để các nước đều tiếp thu được các bài học kinh nghiệm tốt, triển khai hiệu quả thuế TTTC, góp phần cải thiện môi trường đầu tư không chỉ tại mỗi quốc gia riêng biệt, mà còn đưa ASEAN trở thành khu vực đầu tư hấp dẫn, tiềm năng và đáng tin cậy đối với các nhà đầu tư thế giới.

Nguyễn Trang