T(HQ Online) Trong bối cảnh thương mại điện tử (TMĐT) phát triển nhanh, bán hàng xuyên biên giới thông qua TMĐT trở thành xu hướng và được rất nhiều doanh nghiệp siêu nhỏ, vừa và nhỏ quan tâm. Đây ngày càng trở thành kênh xuất khẩu hàng hóa quan trọng, mở ra nhiều cơ hội cho hàng Việt Nam. Tuy nhiên bán hàng xuyên biên giới là lĩnh vực mới, đặt ra nhiều vấn đề, thách thức cần giải quyết không chỉ với doanh nghiệp mà cả với cơ quan quản lý nhà nước.

Thương mại điện tử xuyên biên giới đang tái thiết chuỗi cung ứng toàn cầu, làm thay đổi cuộc chơi xuất nhập khẩu hàng hóa. Ảnh: ST

Cơ hội gia tăng, tiềm năng rộng mở

Báo cáo mới công bố của hãng tư vấn Access Partnership (Anh) cho biết, năm 2022, kim ngạch xuất khẩu bán lẻ từ doanh nghiệp tới người tiêu dùng (B2C) qua TMĐT tại Việt Nam đạt 3,5 tỷ USD (khoảng 80.700 tỷ đồng), chiếm khoảng 1% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2022. Cơ quan này dự báo doanh thu xuất khẩu qua TMĐT ở Việt Nam có thể tăng lên 5,5 tỷ USD (124.200 tỷ đồng) vào năm 2027, với tốc độ tăng trưởng hàng năm khoảng 9%.

Theo bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (iDEA) - Bộ Công Thương, TMĐT xuyên biên giới được đánh giá có nhiều tiềm năng và phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế số Chính phủ đề ra. Hiện tốc độ tăng trưởng TMĐT xuyên biên giới tại Việt Nam đã cao gấp 2,3 lần so với tốc độ tăng trưởng bình quân của TMĐT nói chung.

Con số ước tính được bà Lại Việt Anh đưa ra tại một cuộc hội thảo do cơ quan này phối hợp Amazon Global Selling tổ chức cho thấy, nếu các doanh nghiệp được tham gia vào đào tạo, kỹ năng, thông tin và hỗ trợ vào TMĐT xuyên biên giới thì ước tính năm 2026, kim ngạch xuất khẩu qua TMĐT xuyên biên giới sẽ đạt 11,1 tỷ USD và lên 12,5 tỷ USD vào năm 2027.

Số liệu từ Amazon Global Selling cũng cho thấy rõ xu hướng này khi khẳng định: Cộng đồng người bán hàng xuyên biên giới trên nền tảng TMĐT Amazon cũng tăng trưởng rất cao trong những năm qua (tăng đến 80% về số lượng, 45% về giá trị xuất khẩu).

Có thể nói đối với doanh nghiệp Việt Nam, TMĐT và bán hàng xuyên biên giới đang mở ra những cơ hội mới và tiềm năng lớn. Việc tham gia vào TMĐT giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng toàn thế giới, điều này mở rộng thị trường tiêu thụ và tạo ra nguồn thu lớn.

Việc xuất khẩu hàng hóa thông qua TMĐT giúp gia tăng doanh số bán hàng và mở rộng quy mô sản xuất. Đồng thời, doanh nghiệp cũng có thể nhập khẩu các nguyên liệu và sản phẩm chất lượng từ các thị trường quốc tế để nâng cao chất lượng sản phẩm và cạnh tranh trên thị trường.

Không dễ thích ứng với cái mới

Báo cáo từ Bộ Công Thương cho thấy, hiện hầu hết các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ ở Việt Nam đang xuất khẩu sang phần còn lại của Đông Nam Á và Trung Quốc và đây tiếp tục được coi là hai khu vực xuất khẩu lớn nhất. Trong 5 năm tới Nhật Bản, Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu sẽ là những thị trường nổi trội cần được ưu tiên. Tuy nhiên thông tin, nhu cầu khách hàng, thị hiếu và những tiêu chí mà các nước châu Âu, Hoa Kỳ đưa ra khá khắt khe mà doanh nghiệp Việt Nam, phần lớn chưa nắm vững các quy định này.

Hiện có nhiều nền tảng TMĐT tại Việt Nam đang hỗ trợ doanh nghiệp bán hàng xuyên biên giới như Alibaba, Global Sources, TradeKe, Made-in-China, Shopee, Lazada, Tiki, Sendo… Tuy nhiên theo đại diện Bộ Công Thương, không phải nền tảng TMĐT nào cũng sẵn sàng “cầm tay chỉ việc” cho doanh nghiệp một cách rõ ràng về cách thức bán hàng xuyên biên giới qua TMĐT. Trong khi đó, quy định về thị trường xuất khẩu rất khắt khe, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt phải nỗ lực để cạnh tranh và thích ứng tiêu chí, quy định của sản phẩm và môi trường TMĐT xuyên biên giới. Cùng với đó, vấn đề thông tin, nhân sự và đặc biệt là chi phí… khi tính bài toán xuất khẩu qua xuyên biên giới cũng là rào cản cho doanh nghiệp Việt Nam. Để hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi số cũng như đồng hành cùng doanh nghiệp trong hành trình vươn ra thị trường quốc tế, ứng dụng TMĐT, theo bà Lại Việt Anh, thời gian qua Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, quy định, nghị định và văn bản. Đơn cử như Nghị định số 80/2021/NĐ-CP hướng dẫn luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, đưa ra những mức hỗ trợ rất cụ thể (như 50% chi phí mở và duy trì gian hàng) đối với doanh nghiệp trong quá trình ứng dụng các giải pháp chuyển đổi số; hoặc khi tham gia bán hàng trên các nền tảng TMĐT lớn. Hay Quyết định số 645/QĐ-TTg về Chương trình phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, với rất nhiều giải pháp như nâng cao năng lực, đào tạo cho doanh nghiệp ứng dụng TMĐT, hỗ trợ cho doanh nghiệp chuyển đổi số, mở website, tham gia các sàn TMĐT... Một văn bản nữa là Quyết định số 1415/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Đề án “Thúc đẩy doanh nghiệp tham gia trực tiếp các mạng phân phối nước ngoài giai đoạn đến năm 2030”, trong đó nội dung hỗ trợ doanh nghiệp tham gia bán hàng TMĐT xuyên biên giới là một giải pháp cốt lõi.

Thách thức trong quản lý

Thực tế, hoạt động TMĐT là xu hướng kinh doanh tất yếu trong thời đại công nghệ số và hội nhập kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, nếu không được quản lý chặt chẽ sẽ tiềm ẩn nhiều hệ lụy tiêu cực, gây thiệt hại cho người tiêu dùng, đặc biệt là TMĐT xuyên biên giới.

Vấn nạn mặt hàng giả, không rõ nguồn gốc, hàng kém chất lượng, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ được chào bán công khai trên các sàn TNĐT đang là một thách thức không nhỏ đối với cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Mỗi năm Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) thường phải tiếp nhận hàng nghìn phản ánh, yêu cầu, kiến nghị, khiếu nại của người tiêu dùng liên quan đến việc mua bán trên sàn TMĐT.

Trả lời câu hỏi của phóng viên Tạp chí Hải quan về thách thức này, ông Gijae Seong, Giám đốc điều hành Amazon Global Selling Việt Nam thừa nhận thực tế, đây đúng là vấn đề khó. Bán hàng xuyên biên giới là hoạt động còn rất mới đối với cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý Việt Nam. Vì vậy việc quản lý cần tham khảo các nước đã có kinh nghiệm trong lĩnh vực vày để tìm ra giải pháp phù hợp.

Liên quan đến một số rào cản pháp lý dẫn đến gánh nặng hành chính bổ sung, chẳng hạn như tuân thủ các quy định nhập khẩu và thuế hải quan khác nhau, được biết Việt Nam đã ký kết một số hiệp định thương mại tự do nhằm tạo thuận lợi cho thương mại thông qua các phương tiện kỹ thuật số. Trong số này, có “Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương - CPTPP”, với các điều khoản nhằm khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào Hiệp định thương mại tự do cũng như các điều khoản cụ thể liên quan đến thương mại điện tử.

Có thể nói, TMĐT xuyên biên giới đem lại nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam, trong đó có một số rào cản mà doanh nghiệp phải đối mặt liên quan đến pháp lý, quản lý vận chuyển, hải quan, thuế và chính sách thương mại quốc tế. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp cần có kiến thức và hiểu biết sâu về các quy định, quy trình thương mại quốc tế để đảm bảo tuân thủ đúng và tận dụng tối đa cơ hội kinh doanh.

Nguyễn Hà