Đổi mới tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực khoa học và công nghệ và khuyến nghị đối với Viện Chiến lược và Chính sách tài chính

Đổi mới tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực khoa học và công nghệ và khuyến nghị đối với Viện Chiến lược và Chính sách tài chính 01/04/2022 17:55:00 1652

Cỡ chữ:A- A+
Tương phản:Giảm Tăng

Đổi mới tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực khoa học và công nghệ và khuyến nghị đối với Viện Chiến lược và Chính sách tài chính

01/04/2022 17:55:00

 

- Đơn vị chủ trì: Viện Chiến lược và Chính sách tài chính

- Chủ nhiệm nhiệm vụ: ThS. Nguyễn Hoài Thanh

- Năm giao nhiệm vụ: 2020/Mã số: 2020-07 Đ3

 

1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu

Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản (Nghị quyết, Kết luận, Thông báo) để lãnh đạo việc đổi mới hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL) nhằm nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ công theo hướng tăng cường phân cấp và tăng tính tự chủ cho các ĐVSNCL. Nhà nước đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng bằng nhiều văn bản quy phạm pháp luật để tạo hành lang pháp lý cho việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính cho các ĐVSNCL nói chung và ĐVSNCL thuộc ngành, lĩnh vực quản lý nói riêng. Theo đó, các ĐVSNCL được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm đã chủ động sử dụng nguồn tài chính nhà nước giao để thực hiện nhiệm vụ có hiệu quả; chủ động sử dụng tài sản, nguồn nhân lực để phát triển và nâng cao chất lượng hoạt động cung cấp dịch vụ công (khám chữa bệnh, đào tạo...); mở rộng hoạt động, phát triển nguồn thu sự nghiệp; tiết kiệm chi, tăng thu nhập cho viên chức, người lao động; đồng thời chủ động xác định nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch tổ chức và hoạt động; chủ động trong việc thành lập mới, sáp nhập giải thể các tổ chức sự nghiệp trực thuộc; ký hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Đối với các đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo kinh phí hoạt động còn được chủ động quyết định số lượng biên chế để thực hiện nhiệm vụ. Tuy nhiên các ĐVSNCL chưa chủ động khai thác nguồn thu thực hiện chế độ tự chủ, chủ yếu trông chờ vào NSNN. Một số đơn vị thực hiện không hết chức năng, nhiệm vụ được giao do nhu cầu dịch vụ công bị thu hẹp hoặc không còn cần thiết dẫn đến lãng phí biên chế, tài chính nhà nước.

Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (CLTC) là một tổ chức KH&CN công lập thuộc Bộ Tài chính, trong bối cảnh cơ cấu NSNN và chế độ tiền lương (vị trí việc làm) nên việc nghiên cứu khảo sát tổ chức và hoạt động của các đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực KH&CN có tính chất tương đồng với Viện CLTC, cũng như đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Viện CLTC giai đoạn 2010 - 2020 là kinh nghiệm tốt ,là nền tảng quan trọng trong thực hiện cơ chế tự chủ trong giai đoạn 2021 - 2023 và tầm nhìn 2030 của Viện CLTC và là điều kiện tiên quyết để Viện CLTC có thể phát triển và duy trì bộ máy hoạt động ổn định, lâu dài trong điều kiện tự chủ, đề án và trong bối cảnh quy hoạch mạng lưới đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực KH&CN. Từ thực tiễn đó,, nhóm nghiên cứu đã chọn đề tài: “Đổi mới tổ chức và hoạt động của ĐVSNCL trong lĩnh vực KH&CN và khuyến nghị đối với Viện CLTC”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Đề tài đề xuất nhóm giải pháp để đổi mới tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực KH&CN, từ đó có khuyến nghị đối với Viện CLTC giai đoạn 2021 - 2030.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu, khảo sát về tổ chức và hoạt động của ĐVSN trong lĩnh vực KH&CN giai đoạn 2010 - 2020.

Phạm vi nghiên cứu:

- Về nội dung: Tập trung nghiên cứu khảo sát về tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực KH&CN giai đoạn 2010 - 2020

- Về thời gian: Nghiên cứu trong giai đoạn 2010 - 2020 và đề xuất đổi mới trong giai đoạn 2021 - 2030.

- Về không gian: Đề tài khảo sát việc thực hiện về đổi mới tổ chức và hoạt động tại các tỉnh: Miền Bắc; Miền Trung; Miền Nam.

4. Kết quả nghiên cứu

(1) Đề tài đã hệ thống hóa được một số vấn đề lý luận về dơn vị sự nghiệp công lập nói chung, ĐVSNCL trong lĩnh vực KHCN nói riêng. ĐVSNCL trong lĩnh vực KHCN là tổ chức có chức năng chủ yếu là nghiên cứu khoa học, nghiên cứu triển khai và phát triển công nghệ, hoạt động dịch vụ KH&CN, được thành lập và đăng ký hoạt động theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, đề tài đã phân tích được một số kinh nghiệm đổi mới tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập của một số quốc gia (các nước OECD, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Israel) và rút ra sáu bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, cụ thể: (i) Cải cách hệ thống tổ chức KH&CN có tác động đến sự phát triển của thị trường KH&CN, trong đó cần xác định rõ trình tự tiến hành cải cách tổ chức KH&CN. Những tổ chức nào nên được chuyển đổi trước, cơ chế chính sách cần thiết cho sự chuyển đổi này, mô hình tổ chức cụ thể của các tổ chức sau chuyển đổi như thế nào; (ii) Các nguồn tài trợ cho nghiên cứu ngày càng đa dạng. Ngoài nguồn NSNN, tỷ trọng các nguồn từ việc hợp tác với khu vực doanh nghiệp, hợp tác với nước ngoài hay từ mô hình hợp tác công tư ngày càng tăng; (iii) Cơ chế phân bổ ngân sách theo phương thức cạnh tranh là một biện pháp được nhiều nước áp dụng và đạt hiệu quả tốt; (iv) Trong lĩnh vực chi ngân sách cho KH&CN, xu hướng chung là dần thay thế phương thức khoán kinh phí toàn bộ bằng việc khoán một phần và một phần thay đổi tùy theo dự án hoặc theo kết quả hoạt động của tổ chức nghiên cứu; (v) Chuyển giao trực tiếp đến các trường để hỗ trợ cho chi thường xuyên, chi đầu tư, các mục đích đặc biệt và công tác nghiên cứu; (vi) Chú trọng cải thiện chiến lược nhân lực nhằm tạo ra hệ thống mở mang tính cạnh tranh, phát triển nhân lực KH&CN trong nước, đồng thời tăng cường thu hút nhân lực có trình độ cao từ nước ngoài dựa trên cơ sở có chọn lọc.

(2) Đề tài đã đánh giá khái quát được thực trạng ĐVSNCL trong lĩnh vực KHCN: Số lượng tổ chức KH&CN công lập lớn, nhiều tổ chức có chức năng chồng chéo dẫn đến nguồn lực đầu tư của Nhà nước dành cho hoạt động KH&CN bị dàn trải, không có điều kiện để tập trung đầu tư vào những lĩnh vực trọng điểm cần khuyến khích phát triển; quy chế thực hiện tự chủ chịu ảnh hưởng bởi nhiều văn bản; quy mô của tổ chức KH&CN công lập còn nhỏ; cơ cấu các tổ chức KH&CN công lập theo vùng và lĩnh vực còn bất cập; kết quả hoạt động của mạng lưới tổ chức KH&CN công lập còn hạn chế; chưa có sự gắn kết giữa tổ chức KH&CN công lập với doanh nghiệp và trường đại học; nhân lực KH&CN trong các tổ chức phân bổ không đồng đều, còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng. Đồng thời, đề tài đã hệ thống hóa được các văn bản của Đảng và Nhà nước về đổi mới tổ chức và hoạt động của ĐVSNCL trong lĩnh vực KHCN, như: Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của ĐVSNCL; Nghị định số 141/2016/NĐ-CP ngày 10/10/2016 quy định cơ chế tự chủ của ĐVSNCL trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác. Trong lĩnh vực KH&CN được quy định theo Nghị định số 54/2016/NĐ-CP ngày 14/6/2016 quy định cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học công nghệ công lập quy định trước 01/07/2017, cơ quan có thẩm quyền quy định tại khoản 2 Điều 15 Nghị định số 54/2016/NĐ-CP hoàn thành việc phê duyệt phương án tự chủ của tổ chức KH&CN công lập thuộc quyền quản lý. Thông tư số 01/2017/TT-BKHCN ngày 12/01/2017 của Bộ KH&CN quy định chi tiết một số điều của Nghị định số 54/2016/NĐ-CP ngày 14/6/2016 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của tổ chức KH&CN công lập. Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 32/2017/TT-BTC ngày 20/4/2017 quy định việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính của tổ chức KH&CN công lập.

(3) Từ những thực trạng trên, đề tài đã đề xuất một số kiến nghị đổi mới tổ chức, hoạt động của ĐVSNCL trong lĩnh vực KHCN nói chung và Viện CLTC nói riêng. Để thực hiện có hiệu quả các giải pháp về đổi mới cơ chế hoạt động của các tổ chức KH&CN công lập, cần triển khai thực hiện: (i) Rà soát giảm số lượng các tổ chức KH&CN được nhận kinh phí hoạt động thường xuyên từ NSNN. Từng bước chuyển việc bố trí kinh phí hoạt động thường xuyên sang việc thực hiện phương thức Nhà nước đặt hàng, giao nhiệm vụ nghiên cứu và kinh phí thực hiện nhiệm vụ đối với hoạt động KH&CN; (ii) Xây dựng các định mức kinh tế - kỹ thuật, nhân công và tài chính làm căn cứ cho phân bổ NSNN cho các đơn vị sự nghiệp KH&CN, đề tài KH&CN, làm cơ sở thực hiện phương thức lập dự toán ngân sách và phân bổ dự toán ngân sách cho các cơ quan, đơn vị theo kết quả đầu ra; (iii) Tập trung rà soát, sắp xếp lại hệ thống tổ chức KH&CN nhằm giảm mạnh đầu mối, kể cả ở các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương, khắc phục tình trạng chồng chéo, dàn trải, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ, lĩnh vực nghiên cứu, gắn với quá trình cơ cấu lại ngành KH&CN; (iv) Chuyển một số tổ chức KH&CN hoạt động nghiên cứu ứng dụng mà sản phẩm khoa học có khả năng thương mại hóa thành doanh nghiệp hoặc chuyển về trực thuộc các tập đoàn kinh tế, tổng công ty. Có cơ chế tăng cường liên kết giữa các tổ chức KH&CN với các trường đại học và doanh nghiệp để gắn kết nghiên cứu khoa học với hoạt động đào tạo và sản xuất - kinh doanh.

Bình chọn

Điểm bình chọn
0 / 5
Tổng 0 lượt bình chọn
5
0%
4
0%
3
0%
2
0%
1
0%