Trong năm 2020, nhiều chính sách nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp đã được Chính phủ ban hành, kịp thời “cứu sống” nhiều doanh nghiệp, song nhiều doanh nghiệp vẫn còn khó khăn do dịch Covid-19. Do vậy, cần có thêm những chính sách để tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp ổn định sản xuất - kinh doanh trong năm 2021.

Doanh nghiệp vẫn còn khó khăn

Để khắc phục hậu quả từ dịch Covid-19, hỗ trợ doanh nghiệp, Chính phủ đã ban hành các chính sách tiền tệ, tài khóa… như Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 04/3/2020 về các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất - kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội ứng phó với đại dịch Covid-19; Nghị định số 41/2020/NĐ-CP ngày 08/4/2020 về gia hạn nộp thuế, tiền thuê đất… Trên cơ sở đó, các bộ, ngành, địa phương đã nhanh chóng vào cuộc và ban hành khoảng 95 văn bản về các biện pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp. Các chính sách đã được ban hành tương đối đầy đủ và đồng bộ, thể hiện ở các gói hỗ trợ lớn. Đó là chính sách tiền tệ, trọng tâm là cơ cấu lại nợ, miễn, giảm lãi suất, hỗ trợ tín dụng với quy mô 250 nghìn tỷ đồng; chính sách tài khóa, trọng tâm là gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất, với quy mô 180 nghìn tỷ đồng và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trả lương cho người lao động 16 nghìn tỷ đồng.

Các chuyên gia cho rằng, việc ban hành các chính sách hỗ trợ của Nhà nước là nguồn cổ vũ, động viên tinh thần đối với cộng đồng doanh nghiệp, thể hiện một thông điệp tích cực về sự đồng hành của Chính phủ đã lan tỏa tới cộng đồng doanh nghiệp và được các doanh nghiệp đánh giá cao, nhất là các chính sách tài khóa như việc giãn, hoãn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, tiền thuê đất, các chính sách nới lỏng về tín dụng của các ngân hàng.

Mặc dù vậy, theo báo cáo tác động của dịch Covid-19 đối với doanh nghiệp Việt Nam do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam công bố ngày 12/3/2021 tại Hà Nội, có tới 87,2% doanh nghiệp bị ảnh hưởng tiêu cực bởi Covid-19. Các lĩnh vực chịu ảnh hưởng lớn nhất là may mặc (97% doanh nghiệp), thông tin, truyền thông (96% doanh nghiệp)… Kết quả khảo sát 1.564 doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam cũng ghi nhận 87,9% chịu tác động tiêu cực từ dịch bệnh.

Đáng chú ý, theo ông Vũ Thế Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam, Chỉ thị số 11/CT-TTg của Chính phủ là rất đúng đắn kịp thời nhưng các cấp triển khai còn hạn chế. Đơn cử như, hỗ trợ cho người lao động trong ngành du lịch mất việc thì mới có khoảng 20 hướng dẫn viên trong các doanh nghiệp du lịch được hỗ trợ. Chính sách tốt nhưng chính những rào cản, thủ tục phức tạp khi triển khai làm giảm hiệu quả hỗ trợ. Đồng quan điểm, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho rằng, có không ít doanh nghiệp phàn nàn, đánh giá thấp về mức độ thuận lợi khi tiếp cận thông tin về chính sách hỗ trợ, mức độ hữu ích của chính sách hỗ trợ theo ngành, lĩnh vực kinh tế…

Chính phủ cần tiếp tục đồng hành với doanh nghiệp

Để toàn nền kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp tiếp tục ứng phó với dịch Covid-19, ông Vũ Tiến Lộc khẳng định, doanh nghiệp đang cần thêm nhiều sự hỗ trợ để tăng cường năng lực thích ứng và chống chọi tốt hơn trước những tác động của dịch bệnh. Do đó, Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục nghiên cứu, ban hành chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp để giảm bớt khó khăn, cùng với tăng cường đầu tư công, hoàn thiện các công trình hạ tầng, thực hiện các gói kích cầu cần thiết trong giai đoạn nền kinh tế phục hồi. Các chính sách kinh tế vĩ mô trong dài hạn cũng cần được quan tâm phát triển thị trường nội địa, thúc đẩy sự kết nối giữa doanh nghiệp trong nước với người tiêu dùng để hình thành các chuỗi cung ứng Việt.

Với những chính sách đã ban hành, các bộ, ngành, chính quyền địa phương cần chủ động nắm bắt tình hình triển khai, nhất là những vướng mắc, bất cập trong quá trình thực hiện để điều chỉnh hoặc kiến nghị điều chỉnh kịp thời và có cách thức hỗ trợ phù hợp đối với các doanh nghiệp ở từng ngành, lĩnh vực và giai đoạn, chú trọng các doanh nghiệp thuộc các ngành bị tổn thương nặng nề bởi dịch Covid-19. Các ngành cần quan tâm hơn nữa các doanh nghiệp có quy mô nhỏ, siêu nhỏ bởi khả năng chống chịu kém của nhóm doanh nghiệp này.

Bên cạnh đó, chính sách phát triển công nghiệp, dịch vụ hỗ trợ cần được xây dựng theo hướng giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn cung từ bên ngoài, giảm tình trạng gia công đã kéo dài quá lâu, mặt khác cũng tạo thêm giá trị gia tăng và vị thế tốt hơn của Việt Nam trong các chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo thêm cơ hội hưởng lợi từ các hiệp định thương mại tự do đòi hỏi hàm lượng xuất xứ nội địa/nội khối cao.

Dịch Covid-19 mang lại cơ hội cho Việt Nam khi các quốc gia đối tác lớn như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu hay Australia… đang tìm kiếm nơi để chuyển một phần nguồn cung cho các chuỗi của họ ra khỏi các cứ điểm sản xuất chính. Theo ông Lộc, nếu Chính phủ có chính sách, mục tiêu rõ ràng sẽ khuyến khích, tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam và thu hút đầu tư từ các đối tác trên vào những ngành nghề, lĩnh vực ưu tiên.

Chính sách tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam trụ lại và vượt lên sau dịch Covid-19, nhất là về đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực chất lượng cao, sẵn sàng cho cuộc cạnh tranh mới, cũng là điều cần được quan tâm và tập trung nguồn lực vào lúc này. Đây là việc quan trọng không kém việc “cứu” các doanh nghiệp gặp khó khăn, vì sẽ giúp doanh nghiệp và nền kinh tế sớm vươn lên phục hồi tăng trưởng và bước vào giai đoạn phát triển mới cao hơn. Điều này cũng giúp các doanh nghiệp tìm cơ hội mới trong bối cảnh mới.

Đáng chú ý, do thực thi và tuân thủ pháp luật luôn là khâu yếu nhất nên cần được ưu tiên cải thiện. Để nâng cao hiệu quả thực thi, các bộ, ngành và chính quyền các địa phương cần tăng cường phổ biến, tuyên truyền chính sách hỗ trợ để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp tiếp cận được các gói hỗ trợ đã ban hành. Các ngành chức năng cũng cần có hướng dẫn cụ thể, chi tiết và đầy đủ các thủ tục, quy trình đơn giản, dễ hiểu và dễ thực hiện đối với các doanh nghiệp.

Ngoài ra, các bộ, ngành có liên quan cần nghiên cứu, kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các gói chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và mở rộng đầu tư kinh doanh cho giai đoạn 2021 - 2025. Nhiều dự báo cho rằng, dịch Covid-19 vẫn sẽ tiếp tục có những tác động nghiêm trọng trên phạm vi toàn cầu và chỉ có thể được loại trừ hoàn toàn sau 4 - 5 năm nữa. Do đó trong thời gian tới, cần có những chính sách mang tính dài hạn hơn. Ngoài ra, cũng cần lan tỏa và nhân rộng được các mô hình, cách làm tốt trong việc ứng phó với dịch Covid-19, nhất là những bài học về lựa chọn thị trường, đối tác, quan hệ kinh doanh, đầu tư xây dựng “nội lực” cốt lõi của doanh nghiệp để tăng khả năng chống chịu trước những cú sốc mà đại dịch Covid-19 là một điển hình.

Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương cần thường xuyên đối thoại, trao đổi với cộng đồng doanh nghiệp, góp phần tìm ra được tiếng nói chung trong thúc đẩy hiệu quả thực thi chính sách. Từ đó giúp cải thiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp bị ảnh hưởng từ dịch Covid-19, hỗ trợ “đúng, trúng, đủ” và mang tính dài hạn hơn cho cộng đồng doanh nghiệp. Chính sách được ban hành phải đi nhanh vào thực tiễn, phù hợp với các doanh nghiệp trong từng ngành, từng lĩnh vực và từng giai đoạn, giúp các doanh nghiệp tăng khả năng chống chịu với các “cú sốc” trong tương lai.

Dương Hà