Đổi mới chất lượng lao động thích ứng với yêu cầu tăng trưởng kinh tế

Đổi mới chất lượng lao động thích ứng với yêu cầu tăng trưởng kinh tế 11/01/2021 08:21:00 1259

Cỡ chữ:A- A+
Tương phản:Giảm Tăng

Đổi mới chất lượng lao động thích ứng với yêu cầu tăng trưởng kinh tế

11/01/2021 08:21:00

(TTXVN) Huy động các nguồn nội lực trong nước và có biện pháp phòng, chống dịch hiệu quả, Việt Nam sẽ khôi phục được kinh tế, trong phòng chống dịch hiệu quả và tăng trưởng kinh tế, đảm bảo lao động việc làm.

Với diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, dự báo ảnh hưởng của dịch tới đời sống và sản xuất sẽ rất khó lường trong thời gian tới nhưng bà Vũ Thị Thu Thủy, Cục trưởng Cục Thu nhập dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin thống kê, Tổng cục Thống kê vẫn tin tưởng, với việc huy động các nguồn nội lực trong nước và có biện pháp phòng, chống dịch hiệu quả, Việt Nam sẽ khôi phục được kinh tế, nhất là tiếp tục giữ “mục tiêu kép” trong phòng chống dịch hiệu quả và tăng trưởng kinh tế, đảm bảo lao động việc làm.

Hơn 32 triệu lao động bị ảnh hưởng

Dịch COVID-19 đã khiến thị trường lao động Việt Nam gặp nhiều sóng gió với hàng triệu người lao động bị ảnh hưởng tiêu cực do mất việc làm, phải nghỉ giãn việc/nghỉ luân phiên, giảm giờ làm, giảm thu nhập,…
Theo ông Phạm Quang Vinh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, lần đầu tiên trong 10 năm qua, nền kinh tế Việt Nam chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng về số người tham gia thị trường lao động và số người có việc làm. Thu nhập bình quân của người lao động cũng theo đó bị thâm hụt. Các chỉ tiêu về tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ thiếu việc làm và tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức đều tăng cao trái ngược hẳn với xu thế giảm trong các năm gần đây.

Số liệu của Tổ chức lao động quốc tế cho thấy, dịch COVID-19 gây tổn thất khoảng 81 triệu việc làm trên thế giới trong năm 2020, thất nghiệp tăng từ 4,1% (năm 2019) lên mức 5,2 - 5,7% (năm 2020).
Tính đến tháng 12/2020, cả nước có 32,1 triệu người từ 15 tuổi trở lên bị ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch COVID-19. Con số này bao gồm người bị mất việc, phải nghỉ giãn việc, nghỉ luân phiên, giảm giờ làm, giảm thu nhập; trong đó, 69,2% người bị giảm thu nhập, 39,9% phải giảm giờ làm, nghỉ giãn việc, nghỉ luân phiên và khoảng 14% buộc phải tạm nghỉ hoặc tạm ngừng hoạt động sản xuất kinh doanh. Mức giảm lao động có việc làm trong năm 2020 là điều chưa từng xảy ra trong suốt thập kỷ qua.

Tổng cục Thống kê cũng chỉ ra, dịch COVID-19 đã đẩy nhiều lao động vào tình trạng không có việc làm; đồng thời, khiến nhiều người buộc phải trở thành lao động có việc làm phi chính thức. Tính chung cả năm 2020, số lao động có việc làm phi chính thức là 20,3 triệu người, tăng 119,1 nghìn người, số lao động có việc làm chính thức là 15,8 triệu người, giảm 21,1 nghìn người so với năm 2019.

Theo đại diện Tổng cục Thống kê, tình trạng tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức tăng cao trong năm 2020 trái ngược với xu thế giảm tỷ lệ này trong những năm gần đây. Trong giai đoạn 2016 - 2019 trước khi dịch COVID-19 bùng phát, bình quân lao động chính thức tăng 5,6%/năm, lao động phi chính thức tăng 3,6%/năm. Tốc độ tăng lao động chính thức cao gấp 1,6 lần tốc độ tăng lao động phi chính thức kéo theo tỷ lệ lao động có việc phi chính thức giảm dần qua các năm.

“Điều này làm số lao động chính thức giảm và số lao động phi chính thức tăng, dẫn đến tình trạng tăng trở lại tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức trong năm 2020 sau nhiều năm liên tục giảm,” đại diện Vụ Thống kê Dân số và Lao động, Tổng cục Thống kê cho biết.

Lao động dịch vụ ảnh hưởng nặng nhất

Xét theo khu vực kinh tế, bà Thủy cho biết, khu vực dịch vụ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch COVID-19 với 71,6% lao động bị ảnh hưởng. Tiếp đến là khu vực công nghiệp và xây dựng với 64,7% lao động bị ảnh hưởng, tỉ lệ lao động bị ảnh hưởng trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản 26,4%.
Mặc dù, số lao động có việc làm quý IV/2020 tăng mạnh so với 2 quý trước nhưng do sự giảm sâu trong quý II nên số lao động từ 15 tuổi trở lên năm 2020 giảm mạnh so với năm 2019 (53,4 triệu người, giảm 1,3 triệu người so với năm 2019, tương ứng 2,36%).

Biến động này hoàn toàn trái ngược xu hướng tăng việc làm hàng năm của giai đoạn 2010 - 2019, với số lao động có việc làm tăng trung bình khoảng 600 nghìn người.

"Mức giảm lao động có việc làm trong năm 2020 là điều chưa từng xảy ra trong suốt thập kỷ qua. Theo đó 1,3 triệu người bị đẩy vào tình trạng không có việc làm, bao gồm 51,6% người là phụ nữ và đa phần đang trong độ tuổi lao động", bà Thủy nhận định.

Trong đó, số người thất nghiệp trong quý IV/2020 gần 1,2 triệu người, tăng 136.800 người so với cùng kỳ năm trước. Điều này không chỉ tước đi cơ hội có việc làm chính thức, đại dịch COVID-19 còn khiến họ rơi vào tình trạng thiếu việc làm. Tính chung trong năm 2020, có 1,2 triệu người trong độ tuổi lao động thiếu việc làm, tăng 456.700 người so với năm 2019.

Không những thế, so với năm 2019, thu nhập bình quân tháng của người lao động năm 2020 giảm ở cả ba khu vực kinh tế.  Thu nhập bình quân tháng từ công việc của người lao động quý IV năm 2020 đạt 5,7 triệu đồng, tăng 212 nghìn đồng so với quý trước và giảm 108 nghìn đồng so với cùng kỳ năm 2019. Thông thường, nếu không có cú sốc   COVID-19, thu nhập của người lao động quý IV tăng khá cao so với các quý khác.

Đại diện Vụ Thống kê Dân số và Lao động dẫn chứng, quý IV/2019, thu nhập của người lao động là 5,8 triệu đồng, cao hơn quý III/2019 hơn 200 nghìn đồng và cao nhất so với các quý trong năm. Năm 2020, trong bối cảnh ảnh hưởng của dịch COVID-19, thu nhập bình quân tháng của người lao động trong quý IV không những không duy trì được mức tăng trưởng như mọi năm mà còn giảm khá mạnh so với quý I và cùng kỳ năm 2019.

Trong năm 2020, thu nhập bình quân của người lao động là 5,5 triệu đồng, giảm 2,3% so với năm 2019 (tương ứng giảm 128 nghìn đồng). Thu nhập của lao động ngành dịch vụ bị giảm sâu nhất, giảm 215 nghìn đồng. Tiếp đến là ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản, giảm 156 nghìn đồng. Mức giảm thu nhập của lao động trong ngành công nghiệp và xây dựng là thấp nhất, giảm 100 nghìn đồng/người/tháng.

Đồng bộ các giải pháp 

Để chủ động ứng phó, thích ứng với diễn biến của tình hình dịch để vừa kiểm soát dịch vừa thúc đẩy sản xuất kinh doanh, theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Phạm Quang Vinh, cần thực hiện đồng bộ các chính sách. Theo đó, tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất, cải cách quy trình, thủ tục để doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ đơn giản, thuận tiện, kịp thời nhằm kích thích nền kinh tế cũng như nhu cầu sử dụng lao động.

“Những biện pháp này không chỉ giúp các doanh nghiệp và người lao động thoát khỏi nguy cơ phá sản, mất việc và giảm thu nhập mà còn tạo động lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển”, ông Vinh nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Chính phủ tích cực triển khai các gói hỗ trợ đặc thù, đa dạng hóa các hình thức trợ cấp, mở rộng các chương trình đào tạo hướng nghiệp phù hợp với nhiều đối tượng, đặc biệt là lao động nữ, lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật, lao động phi chính thức nhằm ổn định an sinh xã hội, tạo động lực cho người lao động làm việc, góp sức vào quá trình phục hồi và phát triển kinh tế.
Cùng với đó, tăng năng suất lao động của từng ngành cũng là một trong những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và tăng trưởng kinh tế.

Ông Nguyễn Huy Minh, Phó vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động giải thích, trong báo cáo chung về tình hình kinh tế - xã hội công bố ngày 27/12 vừa qua, năng suất lao động tăng 5,4%, so với GDP tăng 2,91%, do đóng góp tăng trưởng quy mô GDP chủ yếu từ khối doanh nghiệp với khoảng 60% đóng góp vào GDP và một số ngành có mức tăng trưởng tốt (công nghiệp chế biến chế tạo, xây dựng…)
Thị trường lao động Việt Nam có khoảng 75% lao động không được đào tạo chuyên môn kỹ thuật. Đây là hạn chế lớn của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh dịch vẫn đang lan rộng và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới.

Chất lượng nguồn lao động chưa cao sẽ là rào cản ngăn cách cơ hội thích ứng và bắt kịp với các xu hướng công nghệ mới, các phương thức kinh doanh mới của thế giới. Vì vậy, trong thời gian tới, Việt Nam tích cực đổi mới, triển khai các chính sách đào tạo, đào tạo lại nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thích ứng với yêu cầu tăng trưởng và phát triển kinh tế.

Thúy Hiền