Sau 4 tháng, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đang ở mức 1,33%, thấp và cách khá xa mục tiêu điều hành lạm phát 5% trong năm 2016, song đây vẫn là một biến số khó lường bởi CPI năm nay đang diễn biến trái quy luật chung và đòi hỏi cần thận trọng trong điều hành.

Lạm phát tăng trái quy luật

Theo Tổng cục Thống kê, CPI tháng 4/2016 tăng 1,33% so với tháng 12/2015 và tăng 1,89% so với cùng kỳ năm trước. CPI bình quân 4 tháng đầu năm tăng 1,41% so với bình quân cùng kỳ năm 2015.

Trong 11 nhóm hàng hóa và dịch vụ chính, có 8 nhóm tăng giá như: Giao thông tăng 1,73%; nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 0,71%; thuốc và dịch vụ y tế tăng 0,45%; giáo dục tăng 0,37%; đồ uống và thuốc lá tăng 0,17%; thiết bị và đồ dùng gia đình tăng 0,1%; hàng hóa và dịch vụ khác tăng 0,1%; may mặc, mũ nón, giày dép tăng 0,05%. Bên cạnh đó, có 2 nhóm hàng ổn định là hàng ăn và dịch vụ ăn uống, bưu chính - viễn thông. Nhóm văn hóa, giải trí và du lịch giảm nhẹ 0,01%.

Nếu so với tháng 3/2015 thì CPI tháng 4 tăng cao nhất kể từ năm 2012, cụ thể, CPI các tháng 4 từ năm 2012 đến nay lần lượt tăng 0,05%; 0,02%; 0,08%; 0,14% và 0,33%.

Theo các chuyên gia kinh tế, diễn biến CPI năm nay rất khó lường vì biến động không theo quy luật. Thông thường, CPI tăng chậm lại trong tháng 3 và tháng 4, nhưng năm nay lại tăng 0,53% trong tháng 3 và tăng 0,33% trong tháng 4 so với tháng trước - đây là mức tăng khá cao.

Phân tích về nguyên nhân tăng CPI trong tháng 4/2016, bà Đỗ Thị Ngọc, Phó Vụ trưởng Vụ Thống kê giá (Tổng cục Thống kê) cho biết, trong cơ cấu CPI, nhóm có mức tăng cao nhất là nhóm giao thông, tăng 1,73% do tác động của việc điều chỉnh tăng giá xăng, dầu 2 lần trong kỳ tính, giá xăng tăng 1.190 đồng/lít, dầu diezezen tăng 290 đồng/lít vào các ngày 21/3/2016 và ngày 05/4/2016, dẫn tới chỉ số giá nhóm nhiên liệu tăng 3,83% so với tháng trước.

Mặc dù nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống (bao gồm lương thực, thực phẩm và ăn uống ngoài gia đình) không tăng, song, lương thực lại có mức tăng 1,11%, do thời gian vừa qua, thương lái tăng thu mua thóc gạo để phục vụ xuất khẩu trong khi nguồn cung giảm do tác động của hạn hán và xâm nhập mặn nên giá thóc gạo tăng. Nhưng theo Tổng cục Thống kê, việc tăng giá lương thực chủ yếu là do tác động về mặt tâm lý và hiện tượng này chỉ mang tính nhất thời vì cân đối cung - cầu không chênh lệch lớn bởi trong thời gian tới, nguồn cung gạo thế giới tiếp tục tăng, trong khi một số nước đang tạm hoãn kế hoạch nhập khẩu như Indonesia, Philippines, nên giá xuất khẩu gạo khó tăng cao.

Nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng có mức tăng 0,71% do tác động của việc điều chỉnh tăng giá gas, phí sửa chữa nhà ở và tăng giá thép. Đồng thời, giá dịch vụ y tế tăng 0,45% do một số tỉnh mới điều chỉnh giá theo Thông tư liên tịch số 37/2015/TTLT-BYT-BTC ngày 29/10/2015 của Bộ Y tế và Bộ Tài chính có hiệu lực từ ngày 01/3/2016, cũng tác động làm tăng CPI chung.

Mặc dù CPI tăng nhưng do được kiềm chế nên tốc độ tăng không quá cao. Ông Võ Văn Quyền, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước - Bộ Công Thương nhận định, sau 2 lần điều chỉnh, giá xăng dầu đã tăng gần 1.000 đồng/lít. Nếu không sử dụng quỹ bình ổn, lạm phát do xăng dầu không chỉ đóng góp 1,73% mà có thể lên gấp 2 lần. Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Văn Sưa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam, trong tháng 3 và 4, việc giá thép tại thị trường trong nước tăng do các doanh nghiệp găm hàng và Bộ Công Thương quyết định áp thuế tự vệ với thép nhập khẩu từ Trung Quốc đã tác động đến CPI. Tuy nhiên, do nhu cầu thép không có biến động và hiện tượng đầu cơ đã được kiểm soát, theo đó giá thép ổn định hoặc chỉ tăng nhẹ và không ảnh hưởng nhiều đến CPI.

Cũng theo Tổng cục Thống kê, lạm phát cơ bản tháng 4/2016 tăng 0,19% so với tháng trước và 1,76% so với cùng kỳ; 4 tháng đầu năm so cùng kỳ năm 2015 cũng tăng 1,76%.

Còn nhiều dư địa tăng

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, lạm phát năm nay không đáng lo ngại, bởi xét cả các yếu tố cầu kéo, chi phí đẩy, tiền tệ… thì lạm phát khó có thể ở mức quá cao và không thể gây sốc cho nền kinh tế. Lạm phát sau 4 tháng cho thấy, vẫn còn nhiều dư địa cho điều hành lạm phát trong năm 2016. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế thế giới diễn biến khó lường, giá dầu trồi sụt bất thường không chỉ đơn thuần liên quan đến cung - cầu thị trường, mà còn là yếu tố chính trị thì việc cẩn trọng và luôn chủ động ứng phó trước những diễn biến bất thường của thị trường thế giới là điều quan trọng và cần thiết. Một mối lo khác là những tác động do chính sách tiền tệ, tài khóa đem lại. Để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cung tiền sẽ tăng, do đó sẽ đẩy lạm phát lên cao hơn. Tháng 4/2016, dù so CPI với tháng trước, so với cùng kỳ, hay so bình quân đều tăng cao hơn so với chỉ số giá của tháng 4/2015. Điều đó cho thấy, lạm phát năm nay sẽ cao hơn năm 2015.

Theo Tổ điều hành thị trường trong nước, do giá nhiên liệu, năng lượng vẫn đang có xu hướng tăng, nguồn cung một số mặt hàng nông sản chịu ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên không thuận lợi, giá cả hàng hóa tăng do dịp Giỗ tổ Hùng Vương và 30/4 nên CPI tháng 5 sẽ tăng nhẹ.

Phân tích về tình hình biến động của CPI trong tháng 5, bà Đỗ Thị Ngọc cho rằng, giá xăng dầu vừa được điều chỉnh ngày 20/4/2016 sẽ làm giá nhóm giao thông tăng. Ngoài ra, giá một số nhóm hàng dịch vụ tăng trong tháng 5 do kỳ nghỉ lễ 30/4 cũng sẽ góp phần tác động đến CPI. Bên cạnh đó, mức lương tối thiểu tăng từ 1/5 của khối cán bộ công chức cũng sẽ giúp tạo hiệu ứng tăng giá cho nhóm dịch vụ… Tuy nhiên, do nguồn cung hàng hóa thực tế vẫn đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, các cơ quan chức năng từ Trung ương đến địa phương vẫn tiếp tục triển khai các biện pháp bình ổn thị trường; phối hợp thông tin tuyên truyền; kiểm tra, kiểm soát thị trường nhằm hạn chế tăng giá do tác động tâm lý, đầu cơ nên mặt bằng giá, dẫn đến CPI sẽ tăng nhưng không đột biến.

Dự báo về lạm phát các tháng cuối năm 2016, các chuyên gia kinh tế nhận định, nhiều khả năng khi giá các mặt hàng y tế và giáo dục được đồng loạt điều chỉnh, giá hàng hóa thế giới (đặc biệt là dầu) phục hồi thì lạm phát sẽ bị đẩy lên cao hơn. Tăng bao nhiêu là phụ thuộc giá dầu và biên độ điều chỉnh giá các dịch vụ công ở Việt Nam.

Để kiềm chế tốt tốc độ tăng của CPI, ông Võ Văn Quyền cho rằng, trong thời gian tới, Tổ điều hành thị trường trong nước cần phát huy vai trò trong điều phối liên ngành để giảm thiểu tác động của việc tăng giá đến CPI, giúp kiềm chế, giữ CPI ở mức dưới 5%, do năm nay giá xăng dầu có những diễn biến phức tạp. Thông thường, theo quy luật, giá xăng dầu sẽ tăng sau Tết do châu Âu và châu Á vào mùa sưởi ấm và đến tháng 7 và tháng 8 giá sẽ giảm. Nhưng từ cuối năm ngoái đến tháng 3 năm nay, giá xăng dầu liên tục giảm, sau đó bắt đầu tăng lên từ cuối tháng 3. Do đó, giá xăng dầu vẫn là ẩn số và có thể tăng mạnh trong thời gian tới.

Phan Anh