(Thoibaotaichinhvietnam.vn) Mặc dù chịu tác động giảm thu do thực hiện miễn, giảm, gia hạn thuế, song các chính sách này đã hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng sản xuất - kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng, qua đó tăng thêm nguồn thu cho ngân sách. Năm 2023 dự báo còn nhiều khó khăn, theo các chuyên gia kinh tế, cần tiếp tục điều hành chính sách tài khóa thích ứng với bối cảnh mới, khôn khéo, linh hoạt và “ưu ái” doanh nghiệp để đạt đa mục tiêu.

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Văn Chung

Những khó khăn đến từ nội tại nền kinh tế

Nhìn lại quá trình thu - chi ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2022, dù kết quả đạt được là rất tích cực, nhưng vẫn còn đó những khó khăn, thách thức. Vào quý cuối cùng của năm, thu NSNN đã có dấu hiệu chững lại, nhiều khoản thu nội địa giảm.

Thu NSNN 11 tháng năm 2022 dù đã vượt dự toán, song một số ngành, lĩnh vực đã xuất hiện những khó khăn, thách thức do chi phí đầu vào, chi phí vận chuyển tăng cao liên tục khi giá xăng, dầu tăng cao, đầu ra tiêu thụ chậm, hàng tồn kho lớn như ngành sản xuất vật liệu xây dựng. Một số ngành do đứt gãy chuỗi cung ứng nguyên vật liệu đầu vào, nguồn nhiên liệu khan hiếm, thiếu hụt làm cho sản xuất trì trệ. Mặc dù kim ngạch xuất khẩu những tháng đầu năm 2022 đạt được kết quả tích cực, tuy nhiên áp lực từ sức ép lạm phát trên thế giới tăng cao, xung đột địa chính trị leo thang, khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng kéo theo khủng hoảng các thị trường hàng hóa khác... Đây là những áp lực cho việc triển khai thực hiện nhiệm vụ thu NSNN trong tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023.

Vào cuối năm 2022, tốc độ tăng thu NSNN đã có dấu hiệu giảm. Thu nội địa (không bao gồm tiền sử dụng đất) bình quân 5 tháng đầu năm đạt 11% dự toán (114 nghìn tỷ đồng/tháng), từ tháng 6 đến tháng 11/2022 thu bình quân chỉ đạt dưới 6% dự toán; thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu quý III/2022 giảm 7,8% so với quý I và giảm 13,5% so với quý II/2022 và có xu hướng giảm dần theo từng tháng.

Chính vì rất nhiều yếu tố tác động nêu trên, Chính phủ đã trình Quốc hội dự toán thu năm 2023 ở mức thận trọng, trong bối cảnh một số tổ chức quốc tế dự báo khả năng thế giới suy thoái.

Áp lực điều hành chi ngân sách đã giảm nhẹ dần

Trong bối cảnh mới, theo đánh giá của một số chuyên gia kinh tế, những tác động đối với chi NSNN là chưa rõ ràng. Vào thời điểm này, khi dịch bệnh được kiểm soát, các nhiệm vụ chi cấp bách, phát sinh đã giảm nhẹ dần gánh nặng lên NSNN.

Đối với chi thường xuyên, việc thực hiện các nhiệm vụ chi vẫn bám sát dự toán trên cơ sở các tiêu chuẩn, chế độ, chính sách chi tiêu hiện hành. Một số nhiệm vụ đột xuất phát sinh về phòng, chống dịch, khắc phục hậu quả thiên tai, đảm bảo an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh... được thực hiện từ các nguồn dự phòng NSNN, chi dự trữ quốc gia, dự trữ tài chính theo quy định.

Đối với chi đầu tư phát triển, tình trạng giá cả nguyên vật liệu leo thang có tác động nhất định tới việc đấu thầu, triển khai thực hiện các công trình, dự án; tuy nhiên, với các biện pháp kiểm soát giá kịp thời, tình trạng tăng giá đã chững lại. Dự toán chi năm 2023 được xây dựng trên cơ sở các nhiệm vụ, chính sách, chế độ, kế hoạch đầu tư công trung hạn và Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, theo phê duyệt.

Với các tác động thu - chi nêu trên, đánh giá, bội chi NSNN năm 2022 và dự toán năm 2023 đang được kiểm soát tốt, thấp hơn mức Quốc hội cho phép tại Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 - 2025 và Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Trường hợp tăng trưởng kinh tế chậm lại, giá cả bùng phát ở mức cao, chính sách tài khóa có thể sẽ được mở rộng để kích cầu nội địa hoặc thực hiện việc miễn, giảm, hỗ trợ cho các đối tượng yếu thế. Những chính sách này sẽ gây sức ép lên cân đối NSNN.

Kết thúc năm ngân sách, trên cơ sở tăng thu ngân sách và thực tế giải ngân của các dự án, rà soát cắt giảm các nhiệm vụ chi chưa được sử dụng, không được chuyển nguồn và các khoản tiết kiệm chi, mức bội chi NSNN năm 2022 theo tính toán thấp hơn mục tiêu đề ra, khoảng 3,8% (khoảng 4% GDP).

Minh Anh