Ngày 28/12/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 122/2021/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư thay thế Nghị định số 50/2016/NĐ-CP ngày 01/6/2016 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư. Nghị định số 122/2021/NĐ-CP đã quy định rõ ràng, cụ thể hành vi vi phạm, dễ áp dụng trong thực tiễn, đảm bảo tính thống nhất, thông suốt trong quá trình thực hiện. Tuy nhiên, sau 3 năm triển khai nghị định đã bộc lộ một số bất cập như:

Chưa quy định hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt, mức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả trong việc quản lý, sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam.

Ngày 08/5/2022 Chính phủ ban hành Nghị định số 35/2022/NĐ-CP quy định về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế. Tuy nhiên, Nghị định số 122/2021/NĐ-CP chưa quy định về xử phạt vi phạm hành chính về quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế. Do vậy, cần cập nhật bổ sung các hành vi vi phạm hành chính liên quan đến hoạt động đầu tư trong khu công nghiệp, khu kinh tế.

Có nhiều hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực đầu tư công, quy hoạch do cán bộ, công chức, viên chức hoặc cơ quan nhà nước thực hiện. Tuy nhiên, theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính thì trường hợp cán bộ, công chức, viên chức, người thuộc lực lượng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và người làm công tác cơ yếu thực hiện hành vi vi phạm khi đang thi hành công vụ, nhiệm vụ và hành vi vi phạm đó thuộc công vụ, nhiệm vụ, thì không bị xử phạt theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, mà bị xử lý theo quy định của pháp luật có liên quan. Cơ quan nhà nước thực hiện hành vi vi phạm thuộc nhiệm vụ quản lý nhà nước, thì không bị xử phạt theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, mà bị xử lý theo quy định của pháp luật có liên quan. Do đó, cần xem xét đánh giá sự cần thiết của việc quy định các hành vi vi phạm tương ứng để đảm bảo tính pháp lý.

Đối với xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm trong lĩnh vực đầu tư sử dụng vốn đầu tư công có cấu phần xây dựng và vi phạm đối với dự án PPP có cấu phần xây dựng trong đó quy định xử lý vi phạm trong việc khảo sát, thiết kế, giám sát thi công, xây dựng công trình, quản lý chất lượng, nghiệm thu, thanh toán, quyết toán đầu tư. Các hành vi vi phạm này đã được quy định tại Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Do đó, trong quá trình thực hiện, phát sinh tình huống mâu thuẫn về thẩm quyền xử phạt. Vì vậy cần nghiên cứu đảm bảo thống nhất quy định pháp lý, tránh trùng lắp.

Quy định xử phạt vi phạm về quản lý thực hiện chương trình, dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài còn trùng lắp với quy định về vi phạm trong lĩnh vực đầu tư công. Do các nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài cũng là vốn đầu tư công.

Chưa quy định biện pháp khắc phục hậu quả đối với một số hành vi vi phạm như: Hành vi không thực hiện đúng nội dung về hoạt động đầu tư ra nước ngoài được ghi trong Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài; hành vi không thực hiện quy định về chuyển lợi nhuận và các khoản thu nhập từ việc đầu tư ra nước ngoài về Việt Nam.

Quy định về việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật để xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư chưa rõ ràng. Theo quy định tại Nghị định số 122/2021/NĐ-CP thì: “Đối với hành vi vi phạm xảy ra trước thời điểm Nghị định này có hiệu lực mà bị phát hiện hoặc xem xét ra quyết định xử phạt khi Nghị định này đã có hiệu lực thì áp dụng quy định của Nghị định này để xử lý nếu Nghị định này không quy định trách nhiệm pháp lý hoặc quy định trách nhiệm pháp lý nhẹ hơn.”. Theo quy định trên, chưa bao quát được trường hợp trường hợp hành vi vi phạm xảy ra trước thời điểm Nghị định này có hiệu lực mà bị phát hiện hoặc xem xét ra quyết định xử phạt khi Nghị định 122/2021/NĐ-CP đã có hiệu lực mà áp dụng mức phạt theo Nghị định số 50/2016/NĐ-CP thấp hơn Nghị định số 122/2021/NĐ-CP thì áp dụng văn bản nào. Thực tế, có đơn vị áp dụng Nghị định số 50/2016/NĐ-CP để xử phạt đối với các hành vi vi phạm hành chính xảy ra khi Nghị định số 122/2021/NĐ-CP đã có hiệu lực thi hành với lý do mức phạt tại Nghị định số 50/2016/NĐ-CP thấp hơn mức phạt tại Nghị định số 122/2021/NĐ-CP đối với cùng một hành vi vi phạm. Dẫn đến việc xử phạt vi phạm hành chính chưa được thống nhất.

Từ những bất cập trong quá trình triển khai quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư như đã nêu ở trên, trong thời gian tới cần nghiên cứu rà soát các quy định trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư để bổ sung, điều chỉnh một số nội dung như:

Cập nhật quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư, trong đó có đầu tư trong nước, đầu tư nước ngoài, đầu tư theo phương thức đối tác công tư, đầu tư công, đăng ký doanh nghiệp, quy hoạch,…, để bổ sung đầy đủ, rõ ràng các hành vi vi phạm trong các lĩnh vực mới được ban hành.

Rà soát sự cần thiết của việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong trường hợp cán bộ, công chức, viên chức, người thuộc lực lượng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và người làm công tác cơ yếu thực hiện hành vi vi phạm khi đang thi hành công vụ, nhiệm vụ, đảm bảo việc quy định không mang tính hình thức.

Điều chỉnh bãi bỏ các quy định trùng lắp như xử lý vi phạm trong việc khảo sát, thiết kế, giám sát thi công, xây dựng công trình, quản lý chất lượng, nghiệm thu, thanh toán, quyết toán đầu tư; về quản lý thực hiện chương trình, dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài.

Bổ sung quy định định biện pháp khắc phục hậu quả đối với một số hành vi vi phạm đảm bảo việc xử lý vi phạm hành chính được toàn diện, khắc phục triệt để hậu quả của hành vi vi phạm hành chính, nâng cao tính răn đe đối với các đối tượng vi phạm

Cụ thể hóa quy định việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật để xử phạt vi phạm hành chính, đảm bảo dễ hiểu, áp dụng thống nhất trong phạm vi cả nước, tránh tình trạng mỗi nơi có cách hiểu, cách áp dụng khác nhau không thống nhất, gây rủi ro trong thực thi công vụ.

Việc hoàn thiện quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư sẽ đảm bảo thi hành hiệu quả trên thực tế, khắc phục những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thi hành quy định của pháp luật vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư, tạo cơ sở pháp lý, áp dụng thống nhất trong công tác xử phạt vi phạm hành chính.

   Bùi Minh Đức